ΔΙΑΣΤΡΕΜΜΑ. Όταν το πόδι...γυρνάει!

Το διάστρεμμα του αστραγάλου είναι ίσως ο πιο κοινός τραυματισμός που συμβαίνει στα άτομα που ασχολούνται με τον αθλητισμό και ειδικότερα με αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ και το βόλεϋ. Υπολογίζεται ότι στην Ολλανδία κάθε χρόνο συμβαίνουν 230.000 διαστρέμματα. Μεγάλο επίσης είναι το ποσοστό των επανατραυματισμών, το οποίο φτάνει το 70%. Κλειδί στην αντιμετώπιση του διαστρέμματος είναι η σωστή αποκατάσταση ώστε να αποφευχθούν μελλοντικοί επανατραυματισμοί που μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνια συμπτώματα και αστάθεια στην άρθρωση του αστραγάλου.

Τι είναι το διάστρεμμα;

Διάστρεμμα είναι ο τραυματισμός ενός συνδέσμου μιας άρθρωσης. Το διάστρεμμα του αστραγάλου συμβαίνει όταν το βάρος του σώματος ή μια εξωτερική δύναμη (πχ. άμεσο χτύπημα) κινήσει βίαια την άρθρωση πέραν του φυσιολογικού ορίου, με αποτέλεσμα οι σύνδεσμοι να διαταθούν υπέρμετρα και να υποστούν ρήξη των ινών τους.

Συμπτώματα

Τα συνήθη συμπτώματα μετά από διάστρεμμα του αστραγάλου είναι:

·         Πόνος, ο οποίος εμφανίζεται κυρίως με την κίνηση του αστραγάλου.

·         Δυσκολία στο περπάτημα.

·         Πρήξιμο, το οποίο μπορεί να επεκταθεί μέχρι τα δάχτυλα.

·         Αιμάτωμα, το οποίο, λόγω της βαρύτητας, παρατηρείται χαμηλότερα από το σημείο τραυματισμού.

Τα συμπτώματα αυτά οφείλονται στη φλεγμονή που αναπτύσσεται στην περιοχή και είναι η προσπάθεια του οργανισμού να επουλώσει τον τραυματισμό. Αν τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα (συνεχής πόνος, πλήρης αδυναμία κίνησης και βάδισης) και δεν υποχωρούν μετά το πέρας 3-4 ημερών τότε ο ασθενής πρέπει να επισκεφθεί άμεσα ορθοπεδικό ιατρό για διερεύνηση ύπαρξης σοβαρότερου τραυματισμού, όπως είναι το κάταγμα.

Αντιμετώπιση των συμπτωμάτων

Η θεραπεία του διαστρέμματος ξεκινάει αμέσως μετά τον τραυματισμό με πρώτο στόχο τον περιορισμό των συμπτωμάτων της φλεγμονής. Οι πρώτες ενέργειες που πρέπει να ακολουθηθούν για 2 έως 3 μέρες προέρχονται από τα αρχικά της λέξης Κ.Α.Π.Α.:

·         Κρυοθεραπεία – Η εφαρμογή ψυχρού επιθέματος (πχ. παγοκύστη) στην περιοχή του τραυματισμού θα βοηθήσει στη μείωση του πόνου και του πρηξίματος.

·         Ανάπαυση/Ακινητοποίηση – Οι έρευνες δείχνουν ότι η τάση που υπήρχε παλαιότερα για ακινητοποίηση του αστραγάλου με νάρθηκα φαίνεται να έχει αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο νάρθηκας υποκαθιστά τη δράση των μυών με αποτέλεσμα να δημιουργείται αστάθεια στην άρθρωση του αστραγάλου. Αντιθέτως η έγκαιρη έναρξη της αποκατάστασης οδηγεί σε ταχύτερη ανάρρωση και γρήγορη επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες.   

·         Περίδεση – Η χρήση απλού ελαστικού επιδέσμου βοηθάει προσωρινά στον περιορισμό του πρηξίματος. Ο επίδεσμος εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της ημέρας και πρέπει να αφαιρείται κατά την ξεκούραση και την κατάκλιση.

·         Ανάρροπη θέση – Ένας τρόπος για να ανακουφιστεί το πόδι από το πρήξιμο και τον πόνο είναι η τοποθέτηση του σε ανάρροπη θέση. Αυτή η θέση μπορεί να συνδυαστεί και με την εφαρμογή παγοκύστης.

Παυσίπονα

Σύμφωνα με τις οδηγίες που εφαρμόζονται στη Μεγάλη Βρετανία, ο ασθενής μπορεί να πάρει απλά αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα που περιέχουν παρακεταμόλη και ιβουπροφένη αντίστοιχα. Σε κάθε περίπτωση τα φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται σύμφωνα πάντα με τις αναγραφόμενες οδηγίες και με τις εντολές του ιατρού.

Φυσικοθεραπεία

Η φυσικοθεραπεία ξεκινάει 72 ώρες μετά τον τραυματισμό και ως στόχο έχει την:

·         Περαιτέρω μείωση του πόνου και του πρηξίματος.

·         Αποκατάσταση της κινητικότητας του αστραγάλου.

·         Αύξηση της δύναμη και της αντοχής των μυών του ποδιού.

·         Βελτίωση των αντανακλαστικών της ισορροπίας.

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων ο φυσικοθεραπευτής θα εφαρμόσει διάφορες τεχνικές και μέσα θεραπείας όπως: αρθρική κινητοποίηση, ασκήσεις ενδυνάμωσης, μυϊκές διατάσεις, ασκήσεις ισορροπίας, ασκήσεις σχετικές με εκάστοτε άθλημα, ηλεκτροθεραπεία κ.ά.  

Η αποτελεσματικότητα της αποκατάστασης

Την τελευταία εικοσαετία έχουν γίνει πολλές έρευνες για τη δράση των ασκήσεων αποκατάστασης με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Ενδεικτικά:

·         Πρόγραμμα αποκατάστασης 6 εβδομάδων με ασκήσεις ισορροπίας και συντονισμού μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο νέου διαστρέμματος σε βάθος 1 έτους.

·         Πρόγραμμα αποκατάστασης με άλματα μείωσε τα διαστρέμματα σε παίχτες του βόλεϋ κατά 50%.

·         Πρόγραμμα αποκατάστασης 5 εβδομάδων με ασκήσεις ισορροπίας βελτίωσε την ισορροπία και τη σταθερότητα σε ποδοσφαιριστές.

Η σωστή αποκατάσταση από το διάστρεμμα του αστραγάλου θα επιτρέψει τη γρήγορη και ασφαλή επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες. Επίσης θα μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες επανατραυματισμού και θα λειτουργήσει προληπτικά στην ανάπτυξη χρόνια αστάθειας στην άρθρωση του αστραγάλου.

Η επανένταξη στις αθλητικές δραστηριότητες γίνεται σταδιακά και σύμφωνα με τις οδηγίες του φυσικοθεραπευτή.

ΚΑΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Κάταγμα είναι αυτό που συνήθως αποκαλούμε ως σπάσιμο του οστού. Είναι ένας σοβαρός τραυματισμός και χρήζει άμεσης ιατρικής αντιμετώπισης και φροντίδας. Κατά τον τραυματισμό, εκτός από το οστό, μπορεί να υποστούν βλάβη και γειτονικοί ιστοί, όπως είναι οι μύες, οι σύνδεσμοι, τα αγγεία και  τα νεύρα.

Οι παραπάνω τραυματισμοί σε συνδυασμό με την ακινητοποίηση του μέλους που υπέστη το κάταγμα, δημιουργούν τα προβλήματα εκείνα που καλείται να αντιμετωπίσει ο φυσικοθεραπευτής. Αυτά συνήθως είναι ο πόνος, η αρθρική δυσκαμψία, η μυϊκή ατροφία, το πρήξιμο της περιοχής κ.ά. Ο στόχος της φυσιοθεραπευτικής αποκατάστασης είναι η επαναφορά του ασθενούς στα επίπεδα λειτουργικότητας και ανεξαρτησίας που είχε πριν από τον τραυματισμό.

Κάταγμα του ισχίου

Το παράδειγμα που ακολουθεί αφορά τα κατάγματα του άνω τριτημορίου του ισχίου και είναι αυτά που συμβαίνουν συχνά σε άτομα της τρίτης ηλικίας (εικ. 1). Στη Μεγάλη Βρετανία, τα κατάγματα του ισχίου αποτελούν τη συνηθέστερη αιτία για εισαγωγή στην ορθοπεδική κλινική. Συμβαίνουν κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα, μετά από πτώση. Τα άτομα αυτά συνήθως έχουν οστεοπόρωση, κάνοντας τα οστά εύθραυστα και επιρρεπή σε κατάγματα.

Η αποκατάσταση της κινητικότητας αυτών των ατόμων είναι ζωτικής σημασίας ώστε να ανακτήσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας. Περίπου το 20% αυτών των ασθενών θα χρειαστούν μακροχρόνια καθημερινή νοσηλευτική φροντίδα στο σπίτι. Έρευνες δείχνουν ότι η άμεση έναρξη της αποκατάστασης σχετίζεται με λιγότερες μέρες παραμονής στο νοσοκομείο, λιγότερες επιπλοκές, γρηγορότερη ανάκτηση της λειτουργικότητας και λιγότερη ανάγκη για φροντίδα στο σπίτι.

Η πλειοψηφία των καταγμάτων του ισχίου αντιμετωπίζεται χειρουργικά και με αυτό τον τρόπο επιτρέπεται η άμεση κινητοποίηση του ασθενούς (εικ. 2). Η φυσικοθεραπεία ξεκινάει από την πρώτη μετεγχειρητική μέρα, με απλές ασκήσεις στο κρεβάτι και έως την τρίτη μέρα ο ασθενής μπορεί να περπατήσει με την υποστήριξη περιπατητήρα.

Όταν ο ασθενής επιστρέψει στο σπίτι, η συνέχιση της αποκατάστασης είναι απαραίτητη. Μετά από ένα τέτοιο τραυματισμό, η ψυχολογία των ηλικιωμένων επηρεάζεται αρνητικά και γίνονται απαισιόδοξοι πως δε θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν του τραυματισμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραμένουν στο κρεβάτι για πολλές ώρες, θέτοντας έτσι σε αχρησία το χειρουργηθέν μέλος. Η ψυχολογική ενθάρρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον και τον φυσικοθεραπευτή θα βοηθήσει τον ασθενή να ξεπεράσει τους φόβους και τις ανησυχίες του. Σε αυτό το στάδιο ο φυσικοθεραπευτής θα αξιολογήσει τη λειτουργικότητα του ασθενούς και θα θέσει τους στόχους της αποκατάστασης. Σε συνεννόηση με τους συγγενείς, θα συζητηθεί και η ασφαλής μετακίνηση του ασθενούς μέσα στο σπίτι.

Συνοπτικά, η φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση περιλαμβάνει:

·    Ασκήσεις για βελτίωση της κινητικότητας της άρθρωσης ισχίου. Γίνονται για να ανακτηθεί η πλήρης κίνηση της άρθρωσης και για να εξοικειωθεί ο ασθενής με την κίνηση του ισχίου, η οποία τις πρώτες μέρες είναι λίγο δύσκολη και ίσως επώδυνη λόγω των ραμμάτων από το χειρουργείο.

·    Ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του ισχίου και του γόνατος. Οι ασκήσεις αυτές θα βοηθήσουν στην ανάκτηση της μυϊκής δύναμης του ποδιού που αναπόφευκτα θα μειωθεί λόγω της ακινητοποίησης και του πόνου.

·    Επανεκπαίδευσης της βάδισης. Ο ασθενής θα διδαχθεί τον σωστό τρόπο χρήσης των βοηθημάτων βάδισης (πχ πατερίτσες) και θα μάθει να περπατάει με το ορθότερο δυνατό τρόπο.

·    Ασκήσεις για βελτίωση της ισορροπίας. Οι ασκήσεις αυτές θα αυξήσουν την αυτοπεποίθηση του ασθενή και θα μειώσουν τις πιθανότητες πτώσης.

·    Ασκήσεις στις σκάλες. Γίνονται στο τελικό στάδιο της αποκατάστασης και μιμούνται κινήσεις όπως είναι το ανέβασμα και το κατέβασμα ενός πεζοδρομίου.

Η χρονική διάρκεια της φυσικοθεραπείας εξαρτάται από τις ανάγκες και τις δυνατότητες του εκάστοτε ασθενούς και η αποκατάσταση ολοκληρώνεται όταν ο ασθενής φτάσει στο επίπεδο να πραγματοποιεί με ασφάλεια τις καθημερινές του δραστηριότητες, εντός και εκτός του σπιτιού.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΩΜΟΥ

ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ορισμός

Λεμφοίδημα είναι η συσσώρευση λεμφικού υγρού στο χώρο ανάμεσα από τα κύτταρα και τους ιστούς του σώματος. Το λιμνάζον λεμφικό υγρό προκαλεί διόγκωση της περιοχής που παρουσιάζει τη δυσλειτουργία αυτή. Ανάλογα με το αίτιο που προκαλεί το λεμφοίδημα, παρατηρείται πρήξιμο/διόγκωση του άνω ή του κάτω άκρου. Ο ρόλος του λεμφικού συστήματος είναι να μεταφέρει, μέσω του λεμφικού υγρού, τα προϊόντα του μεταβολισμού των κυττάρων, αλλά κυρίως συμβάλλει στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος παράγοντας μακροφάγα κύτταρα που σκοτώνουν ιούς και βακτήρια που εισέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό.

Αίτια

Το λεμφοίδημα μπορεί να είναι πρωτογενές ή δευτερογενές. Το πρωτογενές λεμφοίδημα αναπτύσσεται μετά από παθολογία που επηρεάζει άμεσα το λεμφικό σύστημα και συνήθως είναι κληρονομικό. Το δευτερογενές λεμφοίδημα μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους όπως σε χειρουργική επέμβαση αφαίρεσης όγκου, μόλυνση, εγκαύματα, χρόνια φλεβική ανεπάρκεια κ.ά.

Λεμφοίδημα και καρκίνος του μαστού

Το πιο συνηθισμένο αίτιο λεμφοιδήματος είναι η χειρουργική επέμβαση και η ακτινοβολία για τη καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού. Κατά τη χειρουργική επέμβαση μπορεί να γίνει αφαίρεση κάποιων μασχαλιαίων λεμφογαγγλίων, ενώ με την ακτινοβολία μπορεί να δημιουργηθεί ουλώδης ιστός στην περιοχή της μασχάλης. Συνέπεια αυτών, είναι μη φυσιολογική λειτουργία του λεμφικού συστήματος, με αποτέλεσμα την ανεπαρκή απομάκρυνση του λεμφικού υγρού από τη περιοχή αυτή και τη διόγκωση του άνω άκρου.

Υπολογίζεται ότι το 5% των γυναικών που υποβλήθηκαν σε μασχαλιαία διατομή ή ακτινοβολία θα αναπτύξουν σε κάποια φάση της ζωής τους λεμφοίδημα. Όταν η θεραπεία γίνει με συνδυασμό χειρουργικής επέμβασης και ακτινοβολίας, τότε το ποσοστό αυτό μπορεί να αυξηθεί μέχρι 20%.

Η συσσώρευση του λεμφικού υγρού στο άνω άκρο, από την πλευρά της εγχείρησης, μπορεί να οδηγήσει σε:

• Διόγκωση του άνω άκρου από τον ώμο μέχρι και τα δάχτυλα
• Ευαίσθητο δέρμα, επιρρεπές σε πληγές και σε μολύνσεις
• Δυσκαμψία και μειωμένη κινητικότητα ολόκληρου του άνω άκρου

Θεραπεία

Η αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος είναι συνήθως συντηρητική και αποτελείται από:

• Αντιβιοτικά (σε περίπτωση μόλυνσης)
• Φροντίδα του δέρματος (καθαριότητα και ενυδάτωση)
• Λεμφική μάλαξη
• Ειδική περίδεση του οιδηματώδους άκρου
• Ασκήσεις- Κινησιοθεραπεία
• Ελαστικά ενδύματα συμπίεσης (γάντια/κάλτσες)
• Αυτό-φροντίδα

Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας για την αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος είναι πρωταρχικής σημασίας καθώς η λεμφική μάλαξη, η περίδεση, οι ασκήσεις και η επιλογή των ενδυμάτων συμπίεσης πρέπει να εφαρμόζονται από φυσικοθεραπευτή εξειδικευμένο στην αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος. Στο αρχικό στάδιο θεραπείας, η λεμφική μάλαξη και η περίδεση πρέπει να γίνονται σε καθημερινή βάση. Όταν το οίδημα υποχωρήσει, το πρόγραμμα και η συχνότητα της θεραπείας τροποποιούνται, δίνοντας έμφαση στη διατήρηση των επιδράσεων της θεραπείας, με τη συμμετοχή του ίδιου του ασθενή (αυτό-φροντίδα).

Η λεμφική μάλαξη (ή μάλαξη λεμφικού ιστού ή λεμφική παροχέτευση) είναι η εφαρμογή ειδικών τεχνικών μάλαξης που βασίζονται στην ανατομία και τη φυσιολογία του λεμφικού συστήματος. Ενεργοποιεί τα λεμφαγγεία και τα λεμφογάγγλια, διευκολύνοντας την κινητοποίηση του λεμφικού υγρού και την απομάκρυνση του από το οιδηματώδες άκρο προς περιοχές όπου το λεμφικό σύστημα λειτουργεί φυσιολογικά. Η λεμφική μάλαξη αποτελείται από ήπιες κυκλικές πιέσεις που ακολουθούν την κατεύθυνση των λεμφικών αγγείων. Ανάλογα με την περιοχή και τη έκταση του οιδήματος, η μάλαξη διαρκεί από 45 λεπτά έως 1 ώρα.

Για τη μεγιστοποίηση και διατήρηση των επιδράσεων της μάλαξης είναι απαραίτητη η περίδεση του άκρου. Η ειδική αυτή περίδεση αυτή γίνεται με επιδέσμους χαμηλής ελαστικότητας. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται μεγαλύτερη συμπίεση κατά την κίνηση του άκρου, η οποία ελαχιστοποιείται κατά την ηρεμία. Ανάλογα με το στάδιο της θεραπείας η περίδεση διατηρείται και κατά την νυχτερινή κατάκλιση.

Μετά την λεμφική παροχέτευση και την περίδεση του άκρου, η λεμφική αποσυμφόρηση θα ενισχυθεί με την εκτέλεση συγκεκριμένων ασκήσεων. Σύμφωνα με τις ανάγκες του εκάστοτε ασθενή, ο φυσικοθεραπευτής θα οργανώσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα ασκήσεων, το οποίο θα εκτελείται πάντα με το άκρο σε περίδεση. Οι ασκήσεις αυτές αποτελούνται από ελαφριές κινήσεις των αρθρώσεων του άκρου που παρουσιάζει το οίδημα, αποφεύγοντας τις δυναμικές συσπάσεις των μυών.

Μετά από 2 έως 3 εβδομάδες θεραπείας και αφού έχει επιτευχθεί μείωση του οιδήματος με τη λεμφική μάλαξη, την περίδεση και τις ασκήσεις, ο ασθενής θα πρέπει να φορέσει ένα ειδικό ένδυμα συμπίεσης. Στις περιπτώσεις καρκίνου του μαστού, αυτό το ένδυμα είναι ένα μακρύ ελαστικό γάντι που εφαρμόζεται μέχρι τον ώμο. Τα ενδύματα συμπίεσης φοριούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας ώστε να αποφευχθεί η επανασυσσώρευση του λεμφικού υγρού.

Με τη απομάκρυνση του οιδήματος και τη διατήρηση του όγκου του άκρου κοντά στα φυσιολογικά επίπεδα, ο ασθενής θα λάβει συμβουλές αυτό-φροντίδας. Θα διδαχθεί τρόπους εφαρμογής της περίδεσης και τεχνικών μάλαξης, ώστε να μπορεί να διατηρήσει τα οφέλη της θεραπείας μακροπρόθεσμα. Η τακτική επικοινωνία μεταξύ ασθενή, γιατρού, φυσικοθεραπευτή είναι σημαντική για την πορεία της θεραπείας.

Συμβουλευτικό φυλλάδιο σε περίπτωση οξείας ασφυαλγίας

Οι πιέσεις που ασκούνται στη μέση

 

Η ενδο-δισκική πίεση που ασκείται στους οσφυϊκούς μεσοσπονδύλιους δίσκους σε διάφορες στάσεις και κινήσεις.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΡΠΙΑΙΟΥ ΣΩΛΗΝΑ

Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα ονομάζεται η κατάσταση κατά την οποία το μέσο νεύρο πιέζεται μέσα στο σωλήνα αυτό.

Ο καρπιαίος σωλήνας είναι ένα στενό πέρασμα το όποιο σχηματίζεται από τα οστά του καρπού και από τον εγκάρσιο σύνδεσμο που βρίσκεται στη βάση του καρπού. Από τον καρπιαίο σωλήνα διέρχονται οι τένοντες των μυών που κινούν τα δάχτυλα και τον καρπού καθώς επίσης και το μέσο νεύρο.

Καταστάσεις που προκαλούν οίδημα μέσα στον καρπιαίο σωλήνα (π.χ. φλεγμονή των τενόντων) δύναται να πιέσουν και να ερεθίσουν το μέσο νεύρο, το όποιο παρέχει αισθητικότητα κυρίως στα τρία πρώτα δάχτυλα. Μουδιάσματα και ‘μυρμηγκιάσματα’ στην παλάμη και τα δάχτυλα αποτελούν συνήθως τα πρώτα συμπτώματα του συνδρόμου αυτού.